ఉద్యద్భానుసహస్రాభా చతుర్బాహుసమన్వితా।
రాగస్వరూపపాశాఢ్యా క్రోధాకారాంకుశోజ్జ్వలా॥ 2
అమ్మవారి బాహ్యస్వరూప వర్ణనలో ఉన్నాం.
అమ్మ ఒక చేతిలో రాగం అనే స్వరూపం కల పాశం ఉన్నది అని చెప్పుకున్నాం.
మరొక చేతిలో అమ్మ వద్ద క్రోధమనే అంకుశం ఉన్నది అని చెబుతున్నారు వశినీ మొదలైన వారు.
ఈ అంకుశం అమ్మ కుడి చేతుల్లో మీది హస్తంలో ఉంది.
ఈ క్రోధం అనేది ద్వేషం నుండి పుట్టేది.
కామము క్రోధము అనేవి రజోగుణం నుండి వస్తున్నాయని గీతావాక్యం. కామ ఏష క్రోధ ఏష రజోగుణ సముద్భవా అని.
రాగస్వరూపపాశాఢ్యా క్రోధాకారాంకుశోజ్జ్వలా అన్న రెండునామాలనూ కలిపి ఏకనామం వలె పారాయణం చేయాలని వైద్యనాథ దీక్షితులనే వ్యాఖ్యాత గారి అభిప్రాయం, కాని అనూచానంగా వస్తున్న ఆచారం ఇవి రెండూ విడివిడి నామాలుగా చెప్పటమే. శ్రీశృంగేరీ పీఠాచారం కూడా ఇదే. బాహువులు రెండింటిలో రెండు ఆయుధాలున్నాయని చెప్పటమే బాగుంటుంది కదా.
ఈ నామంలో క్రోధాకారం అని చెప్పటంలో ఒక విశేషం ఉంది. అది వ్యాకరణపరమైనది. కలది అను అర్థంలో అచ్ ప్రత్యంయం చేయగా అకారము కలది అను అర్థం వస్తుందట.
మరి ఆకారం కలిగినది ఏమిటీ అంటే అది జ్ఞానం.
జ్ఞానం అనేది సవిషయకము, నిర్విషయకము అని సాంకేతికంగా రెండు విధాలుగా ఉంటుందని చెబుతారు.
వ్యాకరణశాస్త్రపరంగా సవిషయక జ్ఞానం అనేది వ్యాకరణ శాస్త్ర రీత్యా ఏర్పడుతున్న భావన.
శ్రుతి క్రోధోంకుశః అనగా క్రోధమే అంకుశము అని చెప్పుచున్నది.
అందుచేత సామాన్యార్థంతో క్రోధ + ఆకార+అంకుశ -> క్రోధాకారాంకుశ అని చెప్పుకొని క్రోధమనే ఆకారం కల అంకుశం అని చెప్పటం ఒక విధానం.
మరొక విధానంగా క్రోధ + ఆకార+అంకుశ -> క్రోధాకారాంకుశ అన్నదానికి క్రోధము= ద్వేషము, ఆకారము=సవిషయక జ్ఞానము అని అన్వయం చేసి ద్వేషమూ, జ్ఞానమూ రెండూ కలిసి ఉభయాత్మకమైనదిగా ఉన్న అంకుశం అమ్మ ఆయుధం అని చెప్పవచ్చును.
పూర్వచతుశ్శతిలో పాశాంకుశౌ తదీయౌ తు రాగద్వేషాత్మకౌ స్మృతౌ అని చెప్పినదానిలో పాశం రాగమూ, అంకుశం ద్వేషాత్మకమూ అని అర్థం చెప్పబడింది.
తంత్రరాజం అనే గ్రంథంలో వాసనాపటలములో
మనో భవే దిక్షుధనుః పాశౌరాగ ఉదీరితః
ద్వేష స్యా దంకుశః పంచతన్మాత్రాః పుష్పసాయకాః
అంటూ అమ్మ ఆయుధం ద్వేషం అనే అంకుశం అని చెపుతున్నారు. మిగిలిన ఆయుధాలు రాగమనే పాశమూ, మనస్సు అనే చెఱకువిల్లూ, పంచతన్మాత్రలనే పూబాణాలూ అని పైశ్లోకం చెబుతున్నది.
ఉత్తరచతుశ్శతి అనే గ్రంథంలో
ఇఛ్ఛాశక్తి మయం పాశం అంకుశం జ్ఞానరూపిణమ్
క్రియాశక్తిమయే బాణధనుషీ దధదుజ్జ్వల
అని చెప్పిన శ్లోకంలో అంకుశం జ్ఞానరూపకమైనది అని తెలుస్తున్నది.
అందుచేత రెండూ సమన్వయం చేసుకొని అది జ్ఞానద్వేషములు రెండున్ను కలిసిన అంకుశం అని అర్థం చేసుకోవాలి.
క్రోధాకారాంకుశోజ్జ్వలా అన్న దానికి అన్వయం క్రోధమనే అంకుశం కలిగి ఉజ్జ్వలంగా ఉన్నది అని చెప్పటం కన్నా ఉజ్జ్వలమైన క్రోధమనే అంకుశం కలది అని చెప్పుకోవటం బాగుంటుంది - అమ్మ ధరించటం వలన ఆ అంకుశం ఉజ్జ్వలమైనది (మంచి ప్రకాశం పొందినది) కదా!
రాగస్వరూపపాశాఢ్యా క్రోధాకారాంకుశోజ్జ్వలా॥ 2
అమ్మవారి బాహ్యస్వరూప వర్ణనలో ఉన్నాం.
అమ్మ ఒక చేతిలో రాగం అనే స్వరూపం కల పాశం ఉన్నది అని చెప్పుకున్నాం.
మరొక చేతిలో అమ్మ వద్ద క్రోధమనే అంకుశం ఉన్నది అని చెబుతున్నారు వశినీ మొదలైన వారు.
ఈ అంకుశం అమ్మ కుడి చేతుల్లో మీది హస్తంలో ఉంది.
ఈ క్రోధం అనేది ద్వేషం నుండి పుట్టేది.
కామము క్రోధము అనేవి రజోగుణం నుండి వస్తున్నాయని గీతావాక్యం. కామ ఏష క్రోధ ఏష రజోగుణ సముద్భవా అని.
రాగస్వరూపపాశాఢ్యా క్రోధాకారాంకుశోజ్జ్వలా అన్న రెండునామాలనూ కలిపి ఏకనామం వలె పారాయణం చేయాలని వైద్యనాథ దీక్షితులనే వ్యాఖ్యాత గారి అభిప్రాయం, కాని అనూచానంగా వస్తున్న ఆచారం ఇవి రెండూ విడివిడి నామాలుగా చెప్పటమే. శ్రీశృంగేరీ పీఠాచారం కూడా ఇదే. బాహువులు రెండింటిలో రెండు ఆయుధాలున్నాయని చెప్పటమే బాగుంటుంది కదా.
ఈ నామంలో క్రోధాకారం అని చెప్పటంలో ఒక విశేషం ఉంది. అది వ్యాకరణపరమైనది. కలది అను అర్థంలో అచ్ ప్రత్యంయం చేయగా అకారము కలది అను అర్థం వస్తుందట.
మరి ఆకారం కలిగినది ఏమిటీ అంటే అది జ్ఞానం.
జ్ఞానం అనేది సవిషయకము, నిర్విషయకము అని సాంకేతికంగా రెండు విధాలుగా ఉంటుందని చెబుతారు.
వ్యాకరణశాస్త్రపరంగా సవిషయక జ్ఞానం అనేది వ్యాకరణ శాస్త్ర రీత్యా ఏర్పడుతున్న భావన.
శ్రుతి క్రోధోంకుశః అనగా క్రోధమే అంకుశము అని చెప్పుచున్నది.
అందుచేత సామాన్యార్థంతో క్రోధ + ఆకార+అంకుశ -> క్రోధాకారాంకుశ అని చెప్పుకొని క్రోధమనే ఆకారం కల అంకుశం అని చెప్పటం ఒక విధానం.
మరొక విధానంగా క్రోధ + ఆకార+అంకుశ -> క్రోధాకారాంకుశ అన్నదానికి క్రోధము= ద్వేషము, ఆకారము=సవిషయక జ్ఞానము అని అన్వయం చేసి ద్వేషమూ, జ్ఞానమూ రెండూ కలిసి ఉభయాత్మకమైనదిగా ఉన్న అంకుశం అమ్మ ఆయుధం అని చెప్పవచ్చును.
పూర్వచతుశ్శతిలో పాశాంకుశౌ తదీయౌ తు రాగద్వేషాత్మకౌ స్మృతౌ అని చెప్పినదానిలో పాశం రాగమూ, అంకుశం ద్వేషాత్మకమూ అని అర్థం చెప్పబడింది.
తంత్రరాజం అనే గ్రంథంలో వాసనాపటలములో
మనో భవే దిక్షుధనుః పాశౌరాగ ఉదీరితః
ద్వేష స్యా దంకుశః పంచతన్మాత్రాః పుష్పసాయకాః
అంటూ అమ్మ ఆయుధం ద్వేషం అనే అంకుశం అని చెపుతున్నారు. మిగిలిన ఆయుధాలు రాగమనే పాశమూ, మనస్సు అనే చెఱకువిల్లూ, పంచతన్మాత్రలనే పూబాణాలూ అని పైశ్లోకం చెబుతున్నది.
ఉత్తరచతుశ్శతి అనే గ్రంథంలో
ఇఛ్ఛాశక్తి మయం పాశం అంకుశం జ్ఞానరూపిణమ్
క్రియాశక్తిమయే బాణధనుషీ దధదుజ్జ్వల
అని చెప్పిన శ్లోకంలో అంకుశం జ్ఞానరూపకమైనది అని తెలుస్తున్నది.
అందుచేత రెండూ సమన్వయం చేసుకొని అది జ్ఞానద్వేషములు రెండున్ను కలిసిన అంకుశం అని అర్థం చేసుకోవాలి.
క్రోధాకారాంకుశోజ్జ్వలా అన్న దానికి అన్వయం క్రోధమనే అంకుశం కలిగి ఉజ్జ్వలంగా ఉన్నది అని చెప్పటం కన్నా ఉజ్జ్వలమైన క్రోధమనే అంకుశం కలది అని చెప్పుకోవటం బాగుంటుంది - అమ్మ ధరించటం వలన ఆ అంకుశం ఉజ్జ్వలమైనది (మంచి ప్రకాశం పొందినది) కదా!
"క్రోధాకారాంకుశోజ్జ్వలా"
రిప్లయితొలగించండిఎన్నో తెలియని విషయాలూ, అర్థాలూ మీ బ్లాగ్ వల్ల తెలుస్తున్నాయి. ధన్యవాదాలు, శ్యామలీయంగారు!
నా దేముందండీ. సేకరించిన సమాచారం ఆధారంగా నా దైన శైలిలో వివరణను వ్రాస్తున్నాను. విషయాలకు మూలం అంతా పెద్దలు మునుపు చెప్పినదే కదా
తొలగించండి